Dit is de vertaling van het Engelstalige artikel “Mary: Lady of All Nations?” door Douglas S. Winnail, verschenen in het Tomorrow’s World magazine van april-mei 2021.

Voor rooms-katholieken over de hele wereld is de maand mei al lange tijd een tijd van speciale toewijding aan Maria, de moeder van Jezus Christus, geweest. Zoals paus Paulus VI het beschreef in zijn encycliek Mense Maio is mei “de maand waarin christenen, in hun kerken en hun huizen, de Maagdelijke Moeder meer vurige en liefdevolle daden van hulde en verering betonen; en het is de maand waarin een grotere overvloed van Gods barmhartige gaven tot ons komt vanaf de troon van onze Moeder' (29 april 1965).

Als de menselijke vrouw die Jezus Christus ter wereld bracht, die de Logos of Woord (Woordvoerder) van God was, geboren als een volledig menselijk wezen, ontving Maria van God een heel bijzondere zegen. Ze was inderdaad "begenadigd[e]" door God (Lukas 1:28). Een menselijke ouder van God in het vlees te zijn was een buitengewone rol, en God vond Maria geschikt voor die rol. Ze wist niet alles over Zijn missie; op de bruiloft in Kana moest Jezus haar vermanen: "… Mijn uur is nog niet gekomen" (Johannes 2:4). Toch was dit een vrouw aan wie veel privéaangelegenheden over Jezus vanaf Zijn geboorte toevertrouwd waren (Lukas 2:19), en Hij beantwoordde dit Zijn hele leven met liefde voor haar. Zelfs bij Zijn kruisiging, waarbij Hij de zonden van de hele mensheid op zich nam, toonde Hij Zijn zoon-moeder liefde voor Maria en verzekerde Hij zich ervan dat er na Zijn dood voor haar gezorgd zou worden (Johannes 19:25-27).

Maar hoe ontwikkelden zich tradities die deze getrouwe volgeling van Christus veranderden in iemand die velen als Zijn gelijke beschouwen  ̶ zelfs Zijn mede-Verlosser, die haar bijna als een 'god' op zich vereerden? Dit maakte zeker geen deel uit van de leer van de Kerk in de eerste eeuw. Geleerden erkennen dat deze focus op Maria totaal afwezig was in de vroege Kerk: 'Aangezien we zien dat de vroegere vormen van de Apostolische Geloofsbelijdenis deze leer niet bevatten, althans niet uitdrukkelijk, is het wellicht niet verrassend als we geen duidelijke sporen van de cultus van de Heilige Maagd in de eerste christelijke eeuwen tegenkomen' (“Devotion to the Blessed Virgin Mary”, The Catholic Encyclopedia).

Dus, waar kwamen deze ideeën vandaan? Tegenwoordig vereren sommigen Maria als 'Koningin des Hemels' en 'Vrouwe van alle Volkeren'  ̶ titels die vanuit strikt Bijbels perspectief nergens op slaan. We moeten niet vergeten dat Jezus in een wereld kwam die gedomineerd werd door de Griekse en Romeinse cultuur  ̶ een cultuur die vorm gaf aan vroege verdraaiingen van Jezus' ware leringen. Mensen over het hele Romeinse rijk aanbaden een verscheidenheid aan goden en godinnen die in verschillende regio's onder verschillende namen bekend stonden, maar op verschillende locaties als 'dezelfde' figuur beschouwd werden. Standbeelden van deze goden waren vaak ondergebracht in prachtige heiligdommen en tempels, en werden aanbeden met uitgebreide ceremonies waarvan soms geheime riten en tempelprostitutie onderdeel waren. Festivals van de goden waren feestdagen die de sociale kalender vulden.

Een uitstekend voorbeeld hiervan werd in Efeze gevonden, met zijn grote tempel van Diana  ̶ een van de wonderen van de antieke wereld (Handelingen 19:21–40). In 431 n.Chr. kwam het derde oecumenische concilie van de roomse kerk bijeen in Efeze en riep Maria uit tot ‘Moeder van God' en tot voorwerp van gebeden en devoties. Maar waarom kreeg Maria deze titel? Waarom werd Efeze gekozen als de plaats waar dit nieuwe dogma aangekondigd zou worden?

Andere Maria's vóór Maria?

De Diana van Efeze was een godin “… aan wie heel Asia en de wereld eer bewijst” (Handelingen 19:27). Diana was de Romeinse naam voor de Griekse godheid Artemis, “de godin van wilde dieren, de jacht, de vegetatie en van de kuisheid en bevalling” (“Artemis”, Britannica.com). Ze wordt vaak afgebeeld als maagd en als de “Meesteres van Dieren” (Britannica.com). Haar standbeelden tonen een figuur met meerdere borsten die een kroon met torentjes draagt. Artemis verenigt veel kenmerken in zich van de grote moedergodin die in de oudheid onder een verscheidenheid aan namen werd aanbeden.

“Artemis is een godheid van zeer oude oorsprong die in Klein-Azië en Griekenland tot in de christelijke tijden overleefde en grote populariteit verwierf, toen… veel van haar ethos overgedragen werd aan de Maagd Maria. Beide figuren hadden grote heiligdommen in Efeze” (Michael Jordan, Encyclopedia of Gods, nadruk toegevoegd). Door in Efeze een kerk voor Maria te bouwen en haar tot 'Moeder van God' te verklaren dichtbij de grote tempel van de moedergodin Diana, putte de roomse kerk eenvoudig uit oude tradities en paste deze aan waardoor het nieuwe bekeerlingen mogelijk werd heidense praktijken in een ‘christelijke' context voort te zetten!

Maar waar kwamen de titels 'Moeder van God' en 'Koningin van de hemel' vandaan? In centraal Klein-Azië, meer dan duizend jaar voor de Romeinen, aanbaden de Hettieten ook een grote moedergodin. Op de zijkant van een heuvel bij Sardis staat een gigantisch beeldhouwwerk uitgehakt in de rotsen van een moedergodin die de oude dichters Homerus, Ovidius en Sophocles omschrijven als de “Moeder van de goden, de oudste godin van allemaal” (John Garstang, The Hittite Empire, nadruk toegevoegd). Op standbeelden en beeldhouwwerken “neemt [deze Hettitische godheid] het aspect aan van een godin van de hemelen, of Koningin van de Hemel, een bekend kenmerk van Astarte” (Garstang). Astarte was de Fenicische godin van de oorlog, de avondster, seksuele liefde en vruchtbaarheid. Tempelprostitutie maakte onderdeel uit van haar aanbidding. Ze werd vaak naakt afgebeeld, met “een kroon van koehorens die een zonneschijf omsluiten”  ̶ vergelijkbaar met de Egyptische godin Isis (Jordan). Het Romeinse leger verspreidde de aanbidding van deze oude Hettitische godin over heel Europa, van Duitsland tot Groot-Brittannië, omdat haar cultus “zeer geliefd was onder de soldaten” (Garstang).

Madonna met kind?

En hoe zit het met de Madonna en het kind? In Egypte werd Isis aanbeden als een van de grootste godheden. Ze werd meestal afgebeeld zittend op een troon “terwijl ze het kind Horus vasthield…. Isis en Horus werden door de Egyptenaren beschouwd als de perfecte moeder en zoon”(Encyclopaedia Britannica, 15e ed., deel. 6, nadruk toegevoegd). Vanuit Egypte verspreidde de verering van Isis zich naar Griekenland en Rome, waar ze Stella Maris (ster van de zee) werd genoemd, de beschermvrouwe van zeevaarders en de “koningin van de hemel” (EA Budge, The Gods of the Egyptians, deel 2, nadruk toegevoegd). Talrijke geleerden merken op dat 'de Isis-cultus de portrettering van de christelijke Maagd Maria, die ook bekend stond als Stella Maris, beïnvloedden en wier afbeeldingen met de Christus vaak een opvallende gelijkenis vertonen met die van Isis met Horus” (Jordan), en dat het duidelijk is “dat de vroege christenen een aantal van haar [Isis'] attributen aan de Maagd Maria verleenden.… schilderijen waarop en sculpturen waarmee ze wordt weergegeven tijdens het zogen van haar kind Horus vormden de basis voor de christelijke afbeeldingen en schilderijen van de Madonna en Kind.” (Budge).

“Vele ketterijen van de vroege christelijke kerk in Egypte werden veroorzaakt door het voortbestaan van ideeën en overtuigingen die verband hielden met de oude inheemse goden die de bekeerlingen tot het christendom wilden aanpassen aan hun nieuwe geloofsovertuiging' (Budge, nadruk toegevoegd). In delen van Egypte hadden tegen 400 na Christus “De Maagd Maria en Christus de plaatsen van Isis en Horus ingenomen, en de 'God-moeder' of 'moeder van de god' was niet langer Isis, maar Maria” (Budge ). Op deze manier werd de verering van een moedergodin onder het onbijbelse voorwendsel van toewijding aan de moeder van Christus onderdeel van het zogenaamde christendom. Bekeerlingen in naam omarmden dit 'christendom' terwijl ze hun toewijding aan een moedergodin  ̶ met haar titels  ̶ met zich meenamen!

Dit was niets nieuws. In de Bijbel lezen we dat de Israëlieten uit de oudheid  ̶ inclusief Salomo  ̶ zich van God afkeerden en Baäl en Asjera of Astarte aanbaden (Richteren 2:11–13;10:6; 1 Koningen 11:1–11), wier rituelen gepaard gingen met tempelprostitutie (2 Koningen 23:6-7). De Bijbel spreekt over vrouwen die kleding weven voor een beeld van deze godin dat in de tempel van God was geplaatst (2 Koningen 21:1–7; 23:6–7). Historici zeggen dat “Asjera de grote moedergodin van Kanaän is' (Jordan). Geleerden brengen Astarte ook in verband met de Babylonische godin Isjtar en de Griekse Aphrodite  ̶̶ vruchtbaarheidsgodinnen wier aanbidding ook gepaard ging met tempelprostitutie.

Isjtar was de belangrijkste godin in het oude Midden-Oosten  ̶ vooral in Babylon en Ninevé. Ze was de godin van oorlog en seksualiteit. Ze werd de “Koningin van het Universum”, de “beschermster van prostituees” en de “patrones van het bierhuis” (“Ishtar”, Britannica.com) genoemd. Haar cultus, met inbegrip van tempelprostitutie, was wijdverbreid en populair. Isjtar werd ook aanbeden als Inanna de godin van liefde en oorlog en werd de “Koningin van de hemel” genoemd (Manfred Lurker, The Routledge Dictionary of Gods and Goddesses, Devils and Demons). Een andere Kanaänitische en Fenicische godin was Anat, een vruchtbaarheidsgodin, zuster van Baäl en dochter van de zonnegod. Ze werd “Vrouwe van de Berg”, “moeder van de goden”, “koningin des hemels” en de “maagd Anat” (Jordan) genoemd. De Bijbel en de geschiedenis laten duidelijk zien dat de oude Israëlieten en de vroege katholieke kerk de aanbidding van een moedergodin, compleet met haar titels, van hun heidense buren overnamen. Maar wat heeft dit alles met ons vandaag te maken, en waarom is het zo belangrijk?

Waarom doet het ertoe?

Toen God de oude Israëlieten uit Egypte leidde, gebood Hij hen: "U zult voor uzelf geen beeld maken.... U zult zich daarvoor niet neerbuigen, en die niet dienen...”; “U mag voor uzelf geen afgoden maken…" (Exodus 20:4–5; Leviticus 26:1). Toch begonnen ze al snel een gouden kalf te aanbidden en werden daarvoor gestraft (Exodus 32). De Israëlieten kregen ook Gods duidelijke instructie om geen heidense religieuze praktijken over te nemen, die God als gruwelen beschouwde: "U mag ten aanzien van de HEERE, uw God, niet doen zoals zij!" (Deuteronomium 12:29–32; 17:2–7). Deze waarschuwingen werden echter herhaaldelijk genegeerd als de Israëlieten zich tot de aanbidding van Baäl en Astarte wendden  ̶ de moedergodin van de Kanaänieten, hun 'koningin des hemels'. Vanwege deze zonden  ̶ inclusief de praktijk van het kussen van hun afgoden (Hosea 13:2)  ̶ haalde de oude natie Israël zich de woede van God op de hals en werd in ballingschap weggevoerd naar Assyrië!

De natie Juda maakte dezelfde fouten. Ze wekten de woede van God op toen zij "… aan de koningin van de hemel reukoffers… [brachten] en plengoffers voor haar… [uitgoten]…... [en] voor haar offerkoeken… [maakten] naar haar beeltenis…" (Jeremia 44:19). Het beeld dat zij aanbaden als de koningin van de hemel was de Babylonische godin Isjtar. Andere rituelen waren onder meer ‘Tammuz bewenen’  ̶ de dode echtgenoot van Isjtar  ̶ en het zich neerbuigen naar het oosten voor de zon (Ezechiël 8:10-18). Deze praktijken gaan vandaag door met het maken van warme kruisbroodjes en het houden van zonsopgangsdiensten met Pasen.

De Bijbel onthult dat dit in Gods ogen geen triviale zaken zijn, maar gruwelen die God haat. De natie Juda bracht 70 jaar in ballingschap door in Babylon als straf voor haar afgoderij. Vroeg-katholieke kerkleiders die mensen toestonden hun heidense tradities onder nieuwe 'christelijke' namen voort te zetten, volgden dezelfde misleide redenering die duidelijke Bijbelse instructies negeerde. De Bijbel waarschuwt dat volken die dit voorbeeld volgen  ̶ het adopteren en aanpassen van heidense praktijken  ̶ een vergelijkbaar lot zullen ondergaan (Jeremia 16:10–13).

Vrouwe van Europa… en de wereld?

Tussen 1945 en 1959 meldde een Nederlandse vrouw in Amsterdam wat volgens haar meer dan 50 visioenen van Maria waren. Hoewel de rooms-katholieke aartsbisschop van Amsterdam niet bereid was de visioenen als legitiem te verklaren, verspreidde de toewijding aan 'de Vrouwe van alle Volkeren'  ̶ de naam die deze gestalte zichzelf gegeven zou hebben  ̶ zich over Nederland, en zelfs over Europa en daarbuiten. Interessant is dat er in een sceptische mededeling van de Congregatie van de Geloofsleer bij de rooms-katholieken op aangedrongen werd om in plaats daarvan devotie aan de “Koningin van het Universum' te beoefenen, in vormen die “door de Kerk erkend en aanbevolen” werden (Alateia.org, 20 oktober 2020 ).

Maar waarom is er een groeiende belangstelling voor Maria, hetzij als Koningin van het Universum, Koningin van de Hemel of Vrouwe van alle Volken? De Bijbel openbaart dat vlak voor de terugkeer van Jezus Christus er een “beest"- macht, bestaande uit tien naties in Europa, zal opkomen uit de as van het oude Romeinse Rijk (Daniël 2, 7; Openbaring 13, 17–18). Deze confederatie zal door een “vrouw” ‘bereden’ worden, een rijke en machtige kerk die beschreven wordt als een koningin wier wortels teruggaan naar het oude Babylon en als een moeder van hoeren  ̶ andere misleide kerken – die de wereld dronken gemaakt heeft met haar valse leerstellingen (Openbaring 18:7; 17:1-6). Deze vrouw – "dochter van Babel" genaamd en "gebiedster van de koninkrijken" (Jesaja 47:1, 5) – zal beweren de enige ware kerk te zijn door te zeggen: "… Ik ben het, en niemand anders dan ik…" (Jesaja 47:8–9; Openbaring 18:7–8). Ze zal een eindtijdbeweging leiden om haar gescheiden 'kinderen' terug te brengen naar hun 'moederkerk'.

Europa is duidelijk een vruchtbare voedingsbodem voor deze ontwikkeling. Rooms-katholieken hebben reeds verschillende Europese regio's aan Maria opgedragen. In 1996 noemde paus Johannes Paulus II Gibraltars heiligdom van Onze Vrouwe van Europa (opgericht in 1309 door de Spaanse koning Ferdinand IV) een “krachtig symbool” voor de eenwording van Europa en “een plaats waar onder patronaat van Maria de menselijke familie steeds dichter getrokken zal worden in broederlijke eenheid en vreedzaam samenleven” (“The Shrine of Our Lady of Europe”, Gibraltar.com). Veelbetekenend voor degenen die de Bijbel en de geschiedenis begrijpen is dat het heiligdom niet ver van een grot is waar, zeven eeuwen voor Christus, Fenicische zeevaarders een heiligdom oprichtten voor Astarte, hun eigen Koningin van de Hemel.

Zelfs het nieuwe Europa is overspoeld met symbolen van Maria. De Raad van Europa viert Europadag op 5 mei – dezelfde dag die gevierd wordt als de feestdag van Onze Vrouwe van Europa. De vlag van de Europese Unie – een ring van twaalf gouden sterren op een blauwe achtergrond – is ontleend aan afbeeldingen van de Madonna met twaalf sterren in een aureool om haar hoofd. En in Straatsburg, Frankrijk – de officiële zetel van het Europees Parlement – heeft de kathedraal van de stad een 'raam van Europa' met een afbeelding van een Madonna met kind, met een aureool van twaalf sterren en maansikkels langs de randen.

Maria vooruit?

Welke rol zal Maria spelen terwijl Europa opkomt naar haar geprofeteerde plaats in de religieuze en politieke gebeurtenissen van de eindtijd? Velen die traditionele religies afwijzen als 'patriarchaal' staan open voor de verering van een 'moederfiguur'. Zelfs de islam heeft een band met Maria, een persoon die in de koran vereerd wordt; een van de beroemdste Mariaheiligdommen is in Fatima, Portugal, te vinden – een dorp dat genoemd is naar de dochter van Mohammed. Bisschop Fulton J. Sheen die het rooms-katholicisme populair maakte door zijn geschriften en televisieoptredens, wees erop dat wanneer er in moslimlanden standbeelden van Onze Vrouwe van Fatima worden getoond, grote menigten zich verzamelen om haar afbeelding te vereren. Naarmate we dichter bij het einde van dit tijdperk komen, let dan op meer pogingen van machtige politieke figuren om Maria in te zetten voor hun doeleinden. En let op machtige aanhangers van Maria die grotere invloed in de politieke arena zoeken.

De Bijbel vermeldt dat toen Jezus gezegd werd: "… Zie, Uw moeder en Uw broers daarbuiten zoeken U” Hij hun antwoordde: “... wie de wil van God doet, die is Mijn broeder en Mijn zuster en Mijn moeder" (Markus 3:32–35). Bent u een doener van Gods wil? Als dat zo is, bedenk dan dat Christus u evenzeer liefheeft en waardeert als Hij Zijn moeder Maria liefhad.

Het voorbeeld van Maria mag niet bezoedeld worden door onbijbelse heidense ideeën die ontleend zijn aan godinverering. Wanneer Maria bij de terugkeer van Christus opgewekt wordt, zal ze samen met alle andere getrouwe christenen die geleefd hebben en gestorven zijn, geschokt zijn door de heidense verdraaiingen die het namaakchristendom in haar naam bevordert heeft. Ware christenen kunnen en moeten echter het voorbeeld van liefde en trouw aan haar Heiland Jezus Christus van de echte Maria volgen.